Bài thuyết trình về vấn đề
Phát triển xã hội
I.
Điều kiện để xã hội phát triển
Một xã hội muốn phát triển bền vững,
cần có nhiều điều kiện kết hợp hài hòa. Có thể tóm gọn thành những nhóm chính
sau:
1. Điều kiện kinh tế
·
Có nền kinh tế
ổn định, năng suất cao, biết tận dụng khoa học – công nghệ.
·
Phát triển bền
vững, không chỉ tăng trưởng mà còn gắn với bảo vệ môi trường.
·
Quản lý hiệu quả
tài nguyên thiên nhiên, tránh khai thác quá mức.
2. Điều kiện chính trị – pháp luật
·
Một hệ thống
chính trị ổn định, minh bạch, có khả năng điều hành hiệu quả.
·
Nhà nước pháp
quyền: pháp luật công bằng, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật.
·
Chính sách phát
triển hướng đến lợi ích chung của nhân dân.
3. Điều kiện văn hóa – xã hội
·
Nâng cao dân
trí, giáo dục toàn diện, tạo cơ hội học tập suốt đời.
·
Xây dựng đời
sống văn hóa lành mạnh, giữ gìn bản sắc dân tộc nhưng cũng tiếp thu tinh hoa
thế giới.
·
Đảm bảo an sinh
xã hội, giảm khoảng cách giàu nghèo.
4. Điều kiện khoa học – công nghệ
·
Đầu tư nghiên
cứu, sáng tạo, áp dụng tiến bộ khoa học – công nghệ vào sản xuất và đời sống.
·
Thúc đẩy chuyển
đổi số, hội nhập quốc tế.
5. Điều kiện con người
·
Con người vừa là
mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển.
·
Cần có lực lượng
lao động khỏe mạnh, có kỹ năng, có tinh thần trách nhiệm, sáng tạo và đạo đức.
·
Phát huy dân
chủ, khuyến khích sự tham gia tích cực của mọi công dân.
Nói ngắn gọn: Xã
hội phát triển khi hội đủ nền tảng kinh tế vững mạnh, chính trị ổn định, giáo
dục – văn hóa tiến bộ, khoa học – công nghệ hiện đại và con người được phát huy
toàn diện.
Đó là những điều kiện cần có để xã hội hay quốc gia
có thể phát triển được. Nhưng những điều kiện như kinh tế, chính trị, pháp luật,
văn hóa, khoa học, kỹ nghệ… là những điều kiện mà phong trào chúng ta khó có
thể với tới hay ảnh hưởng tới được. Vì thế xin được giới hạn vào một lãnh vực mà
chúng ta có thể bàn tới và có thể ảnh hưởng ít nhiều vào Giáo Hội Công giáo của
chúng ta. Đó là lãnh vực Giáo dục trong chiều hướng làm cho xã hội hay quốc gia
được phát triển.
II. Vai trò của Giáo dục trong việc phát
triển xã hội
Giáo dục giữ vai trò nền tảng và quyết định
trong sự phát triển của xã hội, bởi nó tác động trực tiếp đến chất lượng con
người – yếu tố trung tâm của mọi sự phát triển. Cụ thể:
1. Phát triển nguồn nhân lực
·
Giáo dục cung
cấp kiến thức, kỹ năng và năng lực để mỗi cá nhân có thể làm việc hiệu quả.
·
Đào tạo đội ngũ
trí thức, công nhân lành nghề, nhà khoa học, nhà quản lý phục vụ phát triển đất
nước.
2. Thúc đẩy tiến bộ khoa học – công nghệ
·
Trường học và
đại học là nơi hình thành, nuôi dưỡng tư duy sáng tạo, nghiên cứu và ứng dụng
công nghệ mới.
·
Một xã hội có
nền giáo dục phát triển sẽ dễ dàng bắt kịp và dẫn dắt sự thay đổi của thời đại.
3. Xây dựng văn hóa và đạo đức xã hội
·
Giáo dục không
chỉ dạy kiến thức mà còn hình thành nhân cách, lối sống, ý thức trách nhiệm.
·
Giúp con người
tôn trọng pháp luật, sống nhân ái, đoàn kết, có tinh thần công dân.
4. Giảm bất bình đẳng xã hội
·
Cơ hội học tập
cho mọi người góp phần thu hẹp khoảng cách giàu – nghèo.
·
Giáo dục tạo
điều kiện cho người nghèo, người yếu thế vươn lên, hòa nhập xã hội.
5. Thúc đẩy dân chủ và hội nhập quốc tế
·
Người dân có tri
thức sẽ biết bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình và đóng góp vào công cuộc
chung.
·
Giáo dục giúp xã
hội hội nhập toàn cầu mà vẫn giữ được bản sắc dân tộc.
Nói cách khác, giáo dục là chiếc
chìa khóa mở ra sự phát triển bền vững, vì nó tạo nên những
công dân vừa có trí tuệ, vừa có đạo đức, từ đó thúc đẩy kinh tế, văn hóa, chính
trị và khoa học cùng tiến bộ.
III. Vai trò của tôn giáo trong vấn đề
giáo dục người dân giúp cho xã hội phát triển
Ngoài gia đình và nhà trường, tôn giáo cũng nên ý
thức trách nhiệm và khả năng đóng góp đáng kể vào việc giáo dục con người,
từ đó góp phần thúc đẩy xã hội phát triển. Cụ thể:
1. Giáo dục đạo đức và nhân cách
·
Các tôn giáo
thường nhấn mạnh những giá trị phổ quát: yêu thương, công bằng, trung thực, bác
ái, khoan dung.
·
Đây là nền tảng
để xây dựng một xã hội nhân văn, giảm bạo lực, gian dối, tham nhũng.
2. Khuyến khích tinh thần trách nhiệm xã
hội
·
Tín đồ được nhắc
nhở sống vì cộng đồng, quan tâm đến người yếu thế.
·
Tôn giáo tạo ra
nhiều hoạt động từ thiện, giúp đỡ người nghèo, trẻ em mồ côi, người khuyết tật.
3. Bồi dưỡng đời sống tinh thần
·
Các nghi lễ, lễ
hội, sinh hoạt tôn giáo giúp con người tìm thấy ý nghĩa cuộc sống, nuôi dưỡng
hy vọng, lạc quan.
·
Tinh thần vững
vàng giúp họ vượt qua khó khăn, đóng góp tốt hơn cho xã hội.
4. Góp phần xây dựng văn hóa
·
Tôn giáo góp
phần hình thành và bảo tồn nhiều giá trị văn hóa, phong tục, truyền thống.
·
Điều này làm
giàu bản sắc dân tộc, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.
5. Khuyến khích hòa bình và đối thoại
·
Khi các tôn giáo
cùng tôn trọng và đối thoại, sẽ hạn chế xung đột, củng cố sự đoàn kết.
·
Hòa bình là điều
kiện tiên quyết để xã hội ổn định và phát triển.
Tóm lại: Tôn giáo không thay thế giáo dục
học đường, nhưng bổ sung một cách quan trọng bằng việc nuôi dưỡng đạo đức, tinh
thần và trách nhiệm xã hội của con người.
IV. Giáo huấn của Giáo Hội về trách nhiệm
của người Kitô hữu đối với việc phát triển xã hội
Xin trích dẫn ba văn kiện quan trọng mới nhất của
Giáo Hội là Gaudium et Spes, Evangelii Gaudium, và Laudato Si’ từng nhấn mạnh
trách nhiệm của người Kitô hữu đối với phát triển xã hội:
1. Hiến
chế Gaudium et Spes (về Mục vụ của
Giáo Hội trong thế giới ngày nay, 1965)
■ «Vui mừng và
hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của
bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các
môn đệ Chúa Kitô… Không có gì thực sự là của con người mà họ lại không cảm nhận
trong đáy lòng họ.» (GS, số
1)
● Giáo Hội không đứng ngoài thế giới, mà liên đới sâu
sắc với toàn thể nhân loại.
● Người Kitô hữu được mời gọi tham gia vào việc «xây dựng xã hội loài người» bằng ánh
sáng Tin Mừng và sức mạnh cứu độ của Chúa Kitô.
2. Tông huấn Evangelii
Gaudium (Niềm vui Tin
Mừng của Đức Phanxicô, 2013)
■ «Đức tin mà không
thể biến thành dấn thân xã hội thì đó không phải là một đức tin đích thực.»
(EG, số 183)
■ «Tôi mơ về
một lựa chọn truyền giáo có khả năng biến đổi mọi sự, để các thói quen, cách
làm việc, thời khóa biểu, ngôn ngữ và mọi cơ cấu Giáo Hội trở thành một kênh
thích hợp hơn cho việc truyền giáo trong thế giới ngày nay.» (EG, số 27)
● Đức Phanxicô kêu gọi một «biến đổi truyền giáo» toàn diện, trong đó người Kitô hữu trở thành «người kiến tạo văn hóa gặp gỡ.»
● Việc loan báo Tin Mừng gắn liền với việc phục vụ
người nghèo, bảo vệ công lý, và canh tân xã hội.
Thông điệp Laudato Si’ (về môi trường và phát triển toàn diện của Đức
Phanxicô XVI, 2015)
■ «Mọi sự đều
liên kết với nhau… Nếu chúng ta cảm thấy gắn bó với mọi sự được tạo dựng, thì
những hành động của chúng ta sẽ phản ánh sự quan tâm và trách nhiệm.» (LS, số 91)
■ «Phát triển
toàn diện đòi hỏi phải tích hợp các chiều kích: kinh tế, xã hội, văn hóa, và
môi trường.» (LS, số 139)
● Người Kitô hữu có trách nhiệm bảo vệ «ngôi nhà chung» và thúc đẩy phát triển
bền vững.
● Đức Phanxicô nhấn mạnh đến sự liên kết giữa công
bằng xã hội, bảo vệ môi trường, và đời sống thiêng liêng.
V. Trách nhiệm của người Kitô hữu trước những
bất công xã hội
Giáo
Hội Công giáo không chỉ mời gọi mà còn đòi
buộc người Kitô hữu phải dấn thân trước những bất công xã hội,
như một phần thiết yếu của đời sống đức tin và sứ vụ loan báo Tin Mừng. Dưới
đây là những giáo huấn tiêu biểu:
1.
Học thuyết xã hội Công giáo: Trách nhiệm luân lý và hành động
■ Giáo huấn xã hội của Giáo Hội là một «cách thế loan báo Tin Mừng» trong thời
đại hôm nay.
■ Theo Ban Công Lý và Hòa Bình Tổng Giáo phận Huế: «Việc loan báo Tin Mừng phải gắn với cuộc
sống thực tế của con người… phải liên quan tới công lý, hòa bình và tiến bộ,
phải đưa ra một sứ điệp… về sự giải phóng».
● Người Kitô hữu không thể trung lập trước bất công.
● Sự dấn thân xã hội là một phần của sứ vụ Phúc Âm
hóa.
2. Đức
Lêô XIII trong văn kiện nền tảng của Học thuyết Xã hội Công
giáo khẳng định:
■ «Giáo Hội
không thể đứng ngoài các vấn đề xã hội. Là cơ quan hướng dẫn luân lý, Giáo Hội
phải giữ vai trò quan yếu trong việc giải quyết các vấn đề xã hội.»
■ Ngài bênh vực quyền của người lao động, quyền tổ
chức công đoàn, và mức lương đủ sống.
■ Ngài kêu gọi nhà nước phải can thiệp để bảo vệ
người yếu thế, nhưng cũng nhấn mạnh vai trò của các tổ chức trung gian như gia
đình và cộng đoàn.
3.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô: Lên án bất công và cổ vũ điều thiện
Trong một hội nghị quốc tế, Đức Phanxicô nói: «Phản ứng của chúng ta đối với sự bất công và
bóc lột không phải chỉ là lên án. Trước tiên và quan trọng nhất, đó phải là
việc tích cực cổ vũ điều tốt».
Ngài cảnh báo về:
■ Hệ thống kinh tế loại trừ con người, nuôi dưỡng lòng tham và phá hoại tài nguyên.
■ Thái độ thờ ơ của Kitô hữu trước những người bị loại trừ.
● Giáo huấn xã hội của Giáo Hội là «thuốc giải độc» chống lại bất công, bất
bình đẳng và sự loại trừ.
● Ba trụ cột: liên
đới – hợp tác – trách nhiệm, đặt con người vào trung tâm của
trật tự xã hội.
4. Laudato Si’ và bất công môi trường
■ Thông điệp Laudato
Si’ không chỉ nói về môi trường, mà còn về bất công xã hội gắn liền
với nghèo đói và khai thác tài nguyên: «Tiếng
kêu của trái đất và tiếng kêu của người nghèo là một.» (LS, số 49)
● Người Kitô hữu phải bảo vệ những người dễ bị tổn
thương nhất trong xã hội.
● Phát triển toàn diện đòi hỏi công lý xã hội và sinh
thái.
VI. Trách nhiệm của người Kitô hữu đối
với nền chính trị trong quốc gia mình đang sống
Giáo Hội Công giáo đã nhiều lần nói rõ về trách nhiệm chính trị
của người Kitô hữu trong quốc gia mình đang sống. Giáo huấn xã
hội Công giáo nhấn mạnh:
1. Chính trị là một hình thức cao quý của
bác ái
■ Đức
Giáo hoàng Piô XI gọi chính trị là «một
hình thức cao cả của bác ái» vì nó tìm kiếm công ích chứ không phải
lợi ích riêng.
■ Đức
Giáo hoàng Phanxicô cũng nhiều lần nhắc lại điều này: người Kitô hữu không thể
thờ ơ với chính trị, bởi chính trị ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của mọi
người.
2. Trách nhiệm tham
gia vào đời sống xã hội – chính trị
■ Sách Compendium of the Social Doctrine
of the Church (Tóm lược Học thuyết Xã hội Công giáo, số 189) dạy
rằng: «Không ai được phép
đứng ngoài chính trị. Mọi người đều có trách nhiệm xây dựng công ích.»
■ Người Kitô hữu, với tư cách là công dân, cần tham
gia vào xã hội: bỏ phiếu, tôn trọng pháp luật, đóng góp ý kiến, và nếu có khả
năng thì dấn thân phục vụ trong lãnh vực chính trị.
■ Trong Wikipedia.org có viết: «Giáo hoàng Lêô XIII được coi là người mềm dẻo, cởi mở với những vấn đề
xã hội. Ông kêu gọi các tín hữu chấp nhận nền cộng hòa và đấu tranh hợp pháp
chống các luật lệ bất công».
● Ngài khuyến khích người Công giáo tham gia chính
trị một cách hợp pháp và có trách nhiệm.
● Ngài nối lại bang giao với các chính quyền, nhìn
nhận chế độ dân chủ của các quốc gia tân tiến.
● Tại Pháp, ngài kêu gọi giáo dân đoàn kết với nền
Cộng hòa để bảo vệ quyền lợi của Giáo Hội và xã hội.
3. Nguyên tắc hướng dẫn
Người Kitô hữu khi tham gia chính trị phải dựa trên
những giá trị căn bản:
■ Phẩm giá con người:
tôn trọng sự sống từ khi thụ thai đến lúc chết tự nhiên.
■ Công ích: đặt lợi ích chung trên lợi ích cá nhân.
■ Liên đới và bổ trợ: nâng đỡ người yếu thế, nhưng cũng khuyến khích
trách nhiệm cá nhân và cộng đồng.
■ Công bằng và hòa bình: góp phần xây dựng xã hội công bằng, bác ái và hòa
bình.
4. Không đồng hóa Giáo
Hội với một phe phái chính trị
■ Giáo Hội không gắn bó với một đảng phái cụ thể nào.
■ Thay
vào đó, Giáo Hội đưa ra các nguyên tắc luân lý để tín hữu tự do chọn lựa và
hành động theo lương tâm ngay thẳng.
Tóm lại: Giáo Hội Công giáo mời gọi Kitô hữu tham gia tích cực
vào đời sống chính trị của quốc gia, với tinh thần phục vụ công ích, dựa trên
các giá trị Tin Mừng, nhưng không biến Giáo Hội thành một tổ chức chính trị.
